İŞÇİNİN ÖLÜMÜ HALİNDE MİRASÇILARINA KIDEM TAZMİNATI VERİLMESİ GEREKİR Mİ?
Kıdem tazminatı, iş hukukunda işçiler lehine tanınmış en önemli haklardan birisidir. Kıdem tazminatının amacı, belirli bir süre aynı işyerinde veya aynı işverene bağlı olarak hizmet edimini yerine getirmiş işçilere, emeklerinin ve bağlılığının karşılığı olarak ödenen tazminat türüdür. Bu nedenle işçinin ölümü halinde de mirasçılarına kıdem tazminatı ve ayrıca ölüm tazminatı verilir. Ölüm sonrası ölen işçinin mirasçılarına yetkili mahkemeden alacakları mirasçılık belgesi yani veraset ilamı ile işverene başvurdukları anda işçinin hak ettiği kıdem tazminatı miktarı mirasçılara ödenmelidir.
İşçinin ölüm sebebi ne olursa olsun, kıdem tazminatına hak kazanmasının önünde hiçbir engel yoktur. Aşağıda sayacağımız şartları taşıması halinde, ölenin mirasçıları, kıdem tazminatını almaya yetkili hale gelirler. Bu kapsamda, işçinin intihar etmesi, kişi hakkında ölüm karinesi çıkarılması, işçinin %100 kusuruyla başına gelen iş kazası sonucunda hayatını kaybetmesi durumlarında bile ölen işçinin mirasçılarına kıdem tazminatı verilecektir. Kıdem tazminatında işçinin ölüm tarihi esas alınacaktır. Mirasçılar işçinin ölüm tarihinden itibaren 5 yıllık süre içerisinde kıdem tazminatını talep edebilirler.
ÖLEN İŞÇİNİN MİRASÇILARINA KIDEM TAZMİNATI VERİLMESİNİN ŞARTLARI NELERDİR?
Kıdem tazminatını için gerekli şartlar haklı sebeple fesih, iş sözleşmesinin varlığı, kıdem şartı ve süresi içinde isteme olarak sıralanabilir. Ancak ölüm halinde iş sözleşmesi kendiliğinden sona ereceğinden, haklı sebep şartının varlığı aranmaz.
Bu nedenle ölen işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için şu 3 şartın varlığına bakılır:
4857 Sayılı İş Kanunu’na Göre İşçi Olma Şartı: İş kanunu yalnızca işçiler için haklar tanıdığından, çalışanın iş kanununa göre işçi olması gerekmektedir.
Güncel iş kanununa göre işçi; işverene bağlı olarak iş görme edimini sözleşmeyle üstlenen ve karşılığında ücret alan kişidir. Buna göre öncelikle işveren ve işçi arasında sözleşme kurulması gerekir.
Kurulan sözleşmenin yazılı veya sözlü olması geçerlilik açısından hiçbir değişiklik oluşturmaz. Yalnızca olası uyuşmazlıklara karşı ispat aracı olarak kabul edilir. Bununla birlikte işçinin işverene bağımlı olarak çalışması gerekir. Örneğin, bir inşaat işinin elektrik tesisatını bir yapmak üzere bir ustayla anlaşılması halinde iş sözleşmesi söz konusu değildir. Zira inşaat ustası, bağlı olarak çalışmayıp yalnızca sonuç meydana getirmeyi üstlenir.
İşçilik niteliğinin kazanılması için son şart, hizmet görme edimini üstlenmektir. Ayrıca işçinin, işverenin emir ve talimatlarıyla hareket etmesi iş sözleşmesinin varlığı için elzemdir.
Anılan tüm şartların varlığı halinde, işçinin kıdem tazminatı için aranan ilk şartın varlığı yerine getirilmiş olacaktır. İşçinin hayatını kaybetmesi halinde iş sözleşmesinin varlığının ispatı önem taşır hale gelecektir. Bu nedenle iş sözleşmesinin yazılı olması her türlü iş ilişkisi için hayati öneme sahiptir.
Çalışma Yılı Şartı: İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için öncelikle kıdem (çalışma) süresinin tamamlanması beklenir. İşçi en az 1 yıldır aynı işverene bağlı olarak yahut aynı işyerinde çalışması halinde kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır. Ayrıca kıdem süresi arttıkça işçinin kazanacağı tazminat miktarı da artacaktır.
İş kanununa göre, işçinin çalıştığı her yıl için 1 aylık giydirilmiş brüt ücreti tutarına kıdem tazminatı hakkı doğar. Kıdem tazminatının nasıl hesaplanacağına ilişkin detaylı açıklamaları yazımızın devamında yapacağız.
Süre Şartı: Ölen işçinin kıdem tazminatı hakkının mirasçılara geçeceğini daha önce söylemiştik. Mirasçılar işçinin ölüm tarihinden itibaren 5 yıllık süre içerisinde kıdem tazminatını talep edebilirler.
Ancak 5 yıllık süre düzenlemesi, 2017 yılında getirilmiştir. Buna göre 2017 yılından önce ölüm olayının gerçekleşmesi halinde, 10 yıllık zamanaşımı işleyecektir. Örneğin 2016 yılında hayatını kaybeden işçi için kıdem tazminatı davası açma süresi 2026 yılında sona erecektir.
Ancak değişikliğin yürürlüğe girmesinden sonra yani örneğin 2018 yılında hayatını kaybeden bir işçi için kıdem tazminatı dava süresi 2023 yılında sona erecektir. Önemle belirtmeliyiz ki, işe giriş tarihinin zamanaşımı konusunda hiçbir farklılığı bulunmamaktadır.
İŞÇİNİN ÖLÜMÜ HALİNDE KIDEM TAZMİNATI KİME ÖDENİR?
İşçinin ölümü halinde sahip olduğu tüm hak ve alacaklar mirasçılarına geçmektedir. Mirasçıları ise Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre belirlenmektedir. İlgili kanun hükümlerine göre yasal mirasçıları şu şekilde sıralayabiliriz:
Eğer ölenin çocukları varsa öz/üvey çocukları ve eşi mirasçıdır.
Eğer ölenin hiçbir çocuğu yoksa anne/baba ve eşi mirasçıdır.
Eğer ölenin anne babası da hayatta değilse, büyükanne ve büyükbaba ile eş mirasçı olacaktır.
Ölenin eşinin olmaması durumunda, mirasçıların durumunda bir değişiklik olmaz. Eşe kalacak miras oranı paylaşılacaktır.
Ayrıca ölenin ölüme bağlı tasarruflarla mirasçı ataması da mümkündür.
Mirasçıların kimler olacağı kadar kıdem tazminatı talebinin nasıl yapılacağı da önemlidir. İşçinin ölümüyle mirasın açılmaması halinde, tüm mirasçılar elbirliği mülkiyetiyle malvarlığına malik olacağından hep birlikte hareket ederek kıdem tazminatı talebinde bulunmaları gerekir. Ayrıca reddi miras halinde, kıdem tazminatı da alınamayacaktır.
ÖLEN İŞÇİNİN KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?
Kıdem tazminatı hakkı kadar, kıdem tazminatının nasıl hesaplanacağı da önem arz etmektedir. Kıdem tazminatı miktarının, kıdem süresine bağlı olarak değiştiğini daha önce belirtmiştik. Detaylı açıklamak gerekirse, kıdem tazminatı işçinin çalıştığı her yıl karşılığında 30 günlük giydirilmiş brüt ücretlerinin toplamından ibarettir. Giydirilmiş brüt ücret hesaplanırken işçinin işten ayrılmadan önceki son yılı esas alınmaktadır.
Giydirilmiş brüt ücret işverenin bir işçi için yaptığı vergi hariç tüm giderlerin toplamıdır. Buna işyeri uygulaması halini almış ödemeler, sigorta kurumuna yapılan ödemeler, çocuk yardımı gibi ödemelerin tamamı dâhildir. Bu kapsamda işyerinden hiçbir ek yardım almayan asgari ücretlinin giydirilmiş brüt ücreti 2023 yılı itibariyle 10.008,00 TL olarak belirlenmiştir.
İŞÇİNİN ÖLÜMÜ HALİNDE İŞVERENİN ÖDEMESİ GEREKEN ÖLÜM TAZMİNATI NEDİR?
Kaynağını Türk Borçlar Kanunu’ndan alan ölüm tazminatı, işçinin ölümü halinde sağ kalan eşi ve ergin olmayan çocuklarına ödenmesi gereken tazminat türüdür. İşçinin ölümü halinde işveren, işçinin sağ kalan eşine ve ergin olmayan çocuklarına, bunlar yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm gününden başlayarak bir aylık, hizmet ilişkisi beş yıldan uzun bir süre devam etmişse iki aylık ücret tutarında bir ödeme yapmakla yükümlüdür. Bir aylık ödemeye hak kazanabilmek için işçinin iş yerinde belirli bir kıdeme sahip olması şart değildir. İş yerinde bir gün çalışan işçinin mirasçıları da bu tazminata hak kazanabilir.
Ölüm tazminatının amacı, işçinin ailesinin acılı günlerinde maddi sorun yaşamalarının önüne geçmektir. Önemle belirtmeliyiz ki, ölüm tazminatı hakkı işçinin eş ve ergin olmayan çocuklarına, onlar da yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere tanınırken kıdem tazminatı hakkı mirasçılara verilmiştir. Bu ayrıma dikkat etmek gerekir.
Ölüm Tazminatıyla İlgili Diğer Önemli Hususlar Şu Şekilde Sayılabilir:
Ölen işçinin mirasçıları, işçinin çalışma süresi boyunca hak kazandığı ve kullanmamış olduğu yıllık izin ücretlerini işverenden talep edebilir.
İşçinin ölümü iş sözleşmesi sürerken olmalıdır.
Ölüm tazminatının hesaplamasında dikkate alınacak ücret işçinin aldığı son ücrettir.
Ölüm tazminatına hak kazanılmasında iş sözleşmesinin belirli/belirsiz ya da kısmi süreli olması herhangi bir farklılık yaratmamaktadır.
Ölüm tazminatının kanuni dayanağı olan Türk Borçlar Kanunu 440. maddeye göre “Sözleşme işçinin ölümüyle kendiliğinden sona erer. İşveren, işçinin sağ kalan eşine ve ergin olmayan çocuklarına, yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm gününden başlayarak bir aylık; hizmet ilişkisi beş yıldan uzun bir süre devam etmişse, iki aylık ücret tutarında bir ödeme yapmakla yükümlüdür.”
Ölüm tazminatı, kıdem tazminatında olduğu gibi işçinin kusuruna bakılmaksızın kendiliğinden doğan haktır. Ölüm tazminatı ve kıdem tazminatı hususlarının birbirinden farklı kurumlar olduğu düşünüldüğünde, ölüm tazminatının alınması kıdem tazminatına engel değildir.
Vefat Durumunda Kıdem Tazminatı | Ölüm Tazminatı |
İşçinin ölümü halinde mirasçılarına ödenir. | İşçinin ölümü halinde eş, ergin olmayan çocukların yanı sıra bakmakla yükümlü olduğu kişilere de ödenir. |
Dava yoluyla talep edilmesi halinde mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır. | Dava yoluyla talep edilmesi halinde yasal faiz uygulanır. |
Zamanaşımı 5 yıldır. | Zamanaşımı 10 yıldır. |
İŞÇİNİN ÖLÜMÜ DURUMUNDA İŞÇİLİK ALACAKLARI MİRASÇILARINA ÖDENMELİ MİDİR?
İşçinin vefatı halinde işçinin almadığı maaşı, hak ettiği yıllık izin ve mesai alacaklarının hepsi mirasçılarına ödenmelidir.
İŞÇİNİN ÖLÜMÜ HALİNDE MİRASÇILARINA İHBAR TAZMİNATI ÖDENİR Mİ?
İşçinin vefatı halinde mirasçılara ihbar tazminatı ödenmez.
İŞÇİNİN ÖLÜMÜ HALİNDE CENAZE YARDIMI KİM TARAFINDAN ÖDENİR? CENAZE YARDIMININ ŞARTLARI NELERDİR? CENAZE YARDIMI KİMLERE ÖDENİR?
İşçinin ölümüyle birlikte SGK tarafından cenaze yardımı ödenecektir.
Cenaze yardımı için gereken şartlar;
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu, sürekli iş göremezlik geliri, malullük ya da yaşlılık aylığı almakta iken ve kendisi için en az 360 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş iken, ölen sigortalının hak sahiplerine verilir.
Cenaze ödeneği tutarı her yıl bir önceki yıl için Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı tarafından açıklanan Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) değişim oranında artırılarak belirlenmekte olup, “2023 yılı için cenaze ödeneği miktarı 2.054,00 TL’dir.”
5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanununa tabi emeklilerin ölüm yardımı kişinin emekli aylığından az olmamak üzere (makam, temsil ve görev tazminatı gibi tazminatlar hariç) 01.01.2023-30.06.2023 dönemi için 8.240 TL'dir.
Cenaze Yardımı Başvurusu İçin Gerekli Evraklar:
Ölüm ödeneği yardımı başvurusunda Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından talep edilen belgeler şunlardır:
Mahalle muhtarı tarafından onaylanmış Ölüm (cenaze) yardımı başvuru formu,
Vefat eden kişinin ölüm belgesi veya ölüm raporu
Cenaze yardımı parası için başvuruda bulunan kişinin T.C. kimlik kartı
Yardım başvurusu hak sahipleri tarafından hazırlanmış dilekçe
Cenaze Yardımı Kimlere Ödenir?
Cenaze ödeneği sigortalının sırasıyla eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir. Cenazenin bu kişiler dışında gerçek veya tüzel kişiler tarafından kaldırıldığının belgelenmesi durumunda, masraflar gerçek veya tüzel kişilere ödenir.
Avukat Gökhan Sarı Hukuk Bürosu
Hukuki sorunlarınıza dair her türlü görüş, yorum ve sorularınızı sitemiz üzerinde bulunan Whatsapp iletişim butonunu kullanarak bize yöneltebilirsiniz.