İŞYERLERİNDE EMZİRME ODASI VE KREŞ ZORUNLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ NEDİR?
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 30. maddesine dayanılarak çıkarılan, 16 Ağustos 2013 tarihli Resmi Gazete’de “Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 13. Maddesi” ile işverenlere İşyerlerinde Emzirme Odası ve Kreş açma zorunluluğu getirmiştir. İlgili hukuki düzenleme şu şekildedir:
Oda ve yurt açma yükümlülüğü
MADDE 13 – (1) Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir emzirme odasının kurulması zorunludur.
(2) Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.
(3) İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
(4) Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınır.
(5) Emzirme odası ve/veya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilir.İŞYERLERİNİN KAÇ KADIN ÇALIŞANI BULUNDUĞU TAKDİRDE, İŞVERENLER TARAFINDAN EMZİRME ODASI KURULMASI ZORUNLUDUR? BU KADIN ÇALIŞANLARIN YAŞLARI VE MEDENİ HALLERİNİN NE ŞEKİLDE OLDUĞU ÖNEMLİ MİDİR?
100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, emzirme odasının kurulması zorunludur. Çalışan kadınların yaşları ve medeni halleri önem teşkil etmemektedir. Bu emzirme odaları çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta olmalıdır. Emzirme odaları EK-IV’te belirtilen şartları taşımalıdır.
İŞYERLERİNİN KAÇ KADIN ÇALIŞANI BULUNDUĞU TAKDİRDE, İŞVERENLER TARAFINDAN ÇOCUKLARIN BAKIMI İÇİN YURT KURULMASI ZORUNLUDUR? BU YURTLARDA KAÇ YAŞ ARALIĞINDAKİ ÇOCUKLARIN BAKIMI SAĞLANACAKTIR?
Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde çocukların bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür. Kurulan bu yurtlara 0-6 yaş aralığındaki çocukların bırakılması öngörülmüştür. Kurulması öngörülen yurt ve emzirme odaları EK-IV’te belirtilen şartları taşımalıdır.
HANGİ İŞYERLERİ KREŞ VE EMZİRME ODASI AÇMAK ZORUNDADIR? İŞYERLERİNİN KREŞ VE EMZİRME ODASI AÇMASININ KANUNİ ŞARTLARI NELERDİR?
İşyerlerinde işverence emzirme odası ve kreş açma zorunluluğu kanun ve yönetmelikle düzenlenmiştir. Belli şartları taşıyan işverenler bakımından kreş açma zorunluluğu söz konusu olabilmektedir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 30. maddesi’ne dayanılarak çıkarılan, 16 Ağustos 2013 tarihli Resmi Gazete’de Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 13. maddesine göre:
Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun,
• 100-150 kadın çalışanın olması halinde emzirme odası kurma,
• 150 den çok kadın çalışanın olması halinde ise, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması ve bakılması, emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından kreş açma zorunluluğu getirilmiştir.Yönetmelik emzirme odası açmak için işyerinde 100-150 kadın çalışanın olmasını aramaktayken, bakım yurdu yani kreş açmak için ise 150’den fazla kadın çalışanın bulunmasını koşul olarak belirlemiştir. Bu yükümlülüğün getirilmesindeki kadın işçi sayısı ölçüt olarak alındığı için birçok işveren bu düzenlemenin kapsamı dışında kalabilmektedir. Ancak bu koşulları taşımasına rağmen yükümlülüğe uygun davranmayan işveren sayısı da azımsanamayacak kadar çok sayıdadır. Oda ve yurt açma yükümlüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir olan sınırları içinde bulunan tüm işyerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınmaktadır.
Emzirme odası ve/veya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilir. İlgili düzenleme gereği işverenler, kadın çalışanların tamamı bekâr veya çocuğu olmasa dahi kreş veya emzirme odası kurmak zorundadır. Kadın çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işverenler, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan emzirme odası sağlamakla yükümlüdür. Eğer kreş işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür. İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
İŞYERİNİN BU DÜZENLEME DOĞRULTUSUNDA SAĞLAMIŞ OLDUĞU ODA VE YURT HİZMETİNDEN KİMLER FAYDALANABİLİR?
• Oda ve yurtlardan, kadın çalışanların çocukları ile erkek çalışanların annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş çocukları faydalanır.
• Odalara 0-1 yaşındaki, yurtlara velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 66 aylığa kadar çocuklar alınır.
• Oda ve yurtlarda, çocuklar ve görevliler dışında başkasının bulunması ve bunların başka amaçlarla kullanılması ve bulunması yasaktır.
• Yurtlarda çocuklar yaş gruplarına uygun olarak birbirinden ayrı bulundurulurlar.
• Çocuklar, oda ve yurtlara işbaşı yapılmadan bırakılır, işin bitiminde alınır. Anne ve babalar, odaların ve yurtların disiplin ve yönetimine dair kurallara uymak şartıyla ara dinlenmesinde çocuklarını görüp bakımıyla ilgilenebilirler. İŞYERİNDE AÇILAN ODA VE YURTLAR, İŞVEREN TARAFINDAN NE KADAR SÜRE İÇERİSİNDE NEREYE BİLDİRİLMELİDİR?
İşverenler, 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu kapsamındaki işyerlerinde açtıkları oda ve yurtlarla ilgili bilgi ve belgeleri, açılma tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde bir rapor halinde Milli Eğitim Bakanlığı ile bağlı oldukları Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne gönderirler.
İŞVERENCE KREŞ AÇMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ İHLAL EDİLDİĞİNDE KADIN İŞÇİ BU HUSUSA BAĞLI OLARAK İŞ AKDİNİ HAKLI NEDENLE FESHEDEBİLİR Mİ?
Çocuk sahibi olan kadın çalışan bakımından doğum öncesi ve sonrası 4857 Sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuatla tanınan ücretli ve ücretsiz izin hakları bulunmaktadır. Ancak doğum sonrası izin süreleri tamamlandıktan sonra kadın işçi açısından çocuğun bakımını üstlenecek birini bulunmaması veyahut kreş bedelinin karşılanamayacak olması durumları sebebiyle iş hayatına geri dönme bakımından sorunlar baş göstermektedir.
16.08.2013 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelikteki düzenleme gereği işverenin kreş açma zorunluluğu bulunmakta olup, bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işveren karşısında işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı bulunmaktadır. Bu hususa ilişkin emsal teşkil edecek Yargıtay kararı aşağıda sunulmuştur:
Emsal Yargıtay Kararı
Somut uyuşmazlıkta, davacı doğumdan sonra işe başlamadan önce gönderdiği ihtarname ile davalı işverene bu yükümlülüğünün gereği işyerinde kreş açılması gerektiği aksi takdirde iş sözleşmesini feshedeceği ihtarında bulunmuş, davalı işveren ise böyle bir yükümlülüğün bulunmadığını, davacının ihtarnamesinin istifa beyanı olarak kabul edileceğini bildirmiştir. Davacının izninin bittiği ve işe başlaması gereken 01/08/2012 tarihinde işe başlamak istediği, işverenin davacıyı istifa ettiği gerekçesiyle işe başlatmadığı davacı tanığının ifadesinden anlaşılmaktadır.
Yönetmelikteki düzenleme gereği işverenin kreş açma zorunluluğu bulunmakta olup, bu yükümlülüğünü yerine getirmeyen işveren karşısında işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı bulunmaktadır. Ancak, davacı 01/08/2012 tarihinde işe gelerek çalışma isteğini ve iş sözleşmesini feshetme iradesinin bulunmadığını göstermiş, işveren tarafından davacının çalışmasına izin verilmemiş olup, bu nedenle davalı işverenin iş sözleşmesini feshettiğinin kabul edilmesi gerekir. Davalı haklı sebeple iş sözleşmesini feshettiğini ispat edemediğinden Mahkemece kıdem ve ihbar tazminatına hükmedilmesi gerekirken bu taleplerin yazılı gerekçeyle reddi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Esas No:2015/5175 Karar No:2016/19971K. Tarihi:14.11.2016
YÜKÜMLÜLÜĞÜ BULUNMASINA RAĞMEN KREŞ AÇMAYAN İŞYERİNE HANGİ YAPTIRIMLAR UYGULANIR?
Kreş açma yükümlülüğü kapsamına giren işyerlerinde, yükümlülüğün yerine getirilmediğinin tespit edildiği tarihten itibaren her ay için idari para cezası uygulanacaktır. Ceza miktarı ise 2018 yılında yeniden değerleme oranında (%14,47) arttırılmış oldu. Buna göre kreş açmamanın cezası, az tehlikeli işyerleri için 2 bin 317 TL, tehlikeli 3 bin 90, çok tehlikeli işyerleri için 4 bin 635 TL oldu.
İŞYERLERİNDE EMZİRME ODASI VE KREŞ ZORUNLULUĞUNDA KADIN İŞÇİ SAYISI NASIL BELİRLENİR?
16.08.2013 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 13. Maddesi (4) Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, “işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınır.” denilmiştir. Ancak aynı belediyenin mücavir alanı içinde bulunan Holding ve Grup şirketlerde bulunan toplam kadın işçi sayı belirlenmesinde şirketlerin vergi numarası mı yoksa SGK işyeri tescil numaralarının mı esas alınması gerektiği hususunda tereddütler meydana gelmiştir. Bu husus ile ilgili Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünden alınan görüş yazısına göre de “6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda tanımlanan işyerlerinin Sosyal Güvenlik Kurumuna tescil yapıldığı şekliyle esas alınması gerekmekte olup SGK tescil numarası üzerinden söz konusu yükümlülüğün yerine getirilmesi gerekmektedir” denilmiştir.
Avukat Gökhan Sarı Hukuk Bürosu
Hukuki sorunlarınıza dair her türlü görüş, yorum ve sorularınızı sitemiz üzerinde bulunan Whatsapp iletişim butonunu kullanarak bize yöneltebilirsiniz.