KORONAVİRÜS (COVID-19) KAPSAMINDA GETİRİLEN SOKAĞA ÇIKMA YASAĞININ HUKUKİ NİTELİĞİ NEDİR?
İçişleri Bakanlığı’nın yayınlamış olduğu genelgeler ile 10-12 Nisan 2020, 17-19 Nisan 2020, 24-25-26 Nisan 2020 ve 1-2-3 Mayıs 2020 tarihleri arasında ilgili illerde (30 Büyükşehir ve Zonguldak İl Sınırları İçerisinde) bulunan vatandaşların sokağa çıkmaları yasaklanmıştır. Akabinde yayınlanan genelge ile 9-10 Mayıs 2020 tarihleri arasında ilgili illerin sayısı azaltılmış ve 24 ilde (Adana, Ankara, Balıkesir, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Eskişehir, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kayseri, Kocaeli, Konya, Manisa, Mardin, Ordu, Sakarya, Samsun, Şanlıurfa, Tekirdağ, Trabzon, Van ile Zonguldak) vatandaşların sokağa çıkması yasaklanmıştır. Yayınlanan başka bir genelge ile de 16-17-18-19 Mayıs 2020 tarihlerinde, kısıtlama yapılan illerin sayısı yeniden azaltılmış ve 15 ilde (Ankara, Balıkesir, Bursa, Eskişehir, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Manisa, Sakarya, Samsun ve Van ile Zonguldak) vatandaşlarımızın sokağa çıkmaları yasaklanmıştır. Akabinde İçişleri Bakanlığı 81 ilin valiliğine 23-24-25-26 Mayıs 2020 tarihleri arasında sokağa çıkma kısıtlamasıyla ilgili genelge gönderdi. Son olarak İçişleri Bakanlığı'nın yaptığı açıklamaya göre, 14 Büyükşehir ve Zonguldak'ta 30-31 Mayıs 2020 tarihlerinde sokağa çıkmak yasak olacak. İçişleri Bakanlığı, koronavirüs vakalarının ülke genelinde yeniden artış göstermesiyle 21 Kasım Cumartesi günü saat 20:00'den 22 Kasım Pazar günü saat 10:00'a kadar ve 22 Kasım Pazar günü saat 20:00'den 23 Kasım Pazartesi 05:00 saatine kadar sokağa çıkma kısıtlaması getirilmesini öngörmüştür. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 30.11.2020 tarihinde yapmış olduğu açıklamasında "01.12.2020 tarihinden başlayarak hafta içi her gün gece saat 21 ile sabah 5 arasında genel sokağa çıkma sınırlaması uygulanacaktır. Hafta sonları cuma akşamı 21.00'den pazartesi sabahı saat 5'e kadar kesintisiz devam edecek. Cumartesi-Pazar artık evlerimizdeyiz." diyerek yeniden kısıtlama tedbirlerinin artırıldığını vatandaşlara duyurdu.
KORONAVİRÜS (COVID-19) KAPSAMINDA GETİRİLEN SOKAĞA ÇIKMA YASAĞININ YAPTIRIMI NEDİR?
Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun 282. maddesinde; “Bu Kanunda yazılı olan yasaklara aykırı hareket edenler veya zorunluluklara uymayanlara, fiilleri ayrıca suç oluşturmadığı takdirde, 250,00 TL’den 1.000,00 TL’ye kadar idarî para cezası verilir.” hükmü düzenlenmiştir. Bu sebepten ötürü genelge kapsamında sokağa çıkma yasağına uymayan vatandaşlara idari para cezası yaptırımı uygulanmaktadır. Son olarak 2008 yılında değişikliğe uğrayan kanun maddesinde her ne kadar 250,00 TL ile 1.000,00 TL idari para cezası verileceği belirtilmiş olsa da; 2019 yılı itibariyle Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. Maddesinin B fıkrasına göre uygulanacak %22.58 Yeniden Değerleme Oranına göre bu miktarın alt haddi 789,00 TL, üst haddi ise 3.180,00 TL olarak güncellenmiştir. Sokağa çıkma yasağı kapsamında tavan rakamdan idari para cezası uygulanmakta olup sokağa çıkma yasağına uymayan vatandaşlara 3.180,00 TL idari para cezası yaptırımı uygulanmaktadır.
KORONAVİRÜS (COVID-19) KAPSAMINDA GETİRİLEN SOKAĞA ÇIKMA YASAĞININ İHLALİ HALİNDE KESİLEN İDARİ PARA CEZASINA NASIL İTİRAZ EDİLİR?
Anayasa’nın 15. maddesi’nde Temel Hak ve Hürriyetlerin hangi hallerde kısıtlanabileceğine ilişkin düzenleme mevcuttur. Bu düzenleme uyarınca, kişilerin temel hak ve hürriyetlerinin sınırlandırılması “savaş, seferberlik veya olağanüstü hal” durumunda öngörülmüştür. Dolayısıyla günümüzde ilan edilen bir “savaş, seferberlik veya olağanüstü hal” olmadığı gözetildiğinde Genelge ile verilen sokağa çıkma yasağı kararı Anayasa’nın 13. maddesine aykırı olduğu kanaatindeyiz.
Tüm anlatılanlar doğrultusunda Anayasa’nın 13. maddesi kapsamında temel hak ve hürriyetlerin kısıtlanması, Anayasanın 15. Maddesi ile 119. Maddesi birlikte değerlendirildiğinde hakkın özüne dokunulmadan yalnızca kanunla sınırlandırılabileceği sabittir. Bu doğrultuda İl İdare Kanunu ve Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’na dayanılarak “Genelge” ile sokağa çıkma yasağı ilan edilmesi Anayasaya aykırılık teşkil etmektedir.
Vatandaşlar; idarî para cezası kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç 15 Gün içerisinde, Sulh Ceza Hakimliği’ne başvuru yapabilir. Bu süre içinde itiraz başvurusu yapılmaz ise idarî yaptırım kararı kesinleşecektir.
KORONAVİRÜS (COVID-19) KAPSAMINDA GETİRİLEN SOKAĞA ÇIKMA YASAĞININ İHLALİ HALİNDE VERİLECEK CEZANIN HUKUKİ DAYANAĞI NEDİR?
Bakanlık tarafından Genelge ile verilen sokağa çıkma yasağının hukuki gerekçesi olarak İl İdaresi Kanunu’nun 11/C maddesi ile Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 27. ve 72. maddeleri gösterilmektedir.
İl İdaresi Kanunu’nun 11. maddesinin c fıkrası, açık şekilde valilere bazı konularda karar ve tedbir alma yetkisi sağlasa da bu kanuna dayanarak sokağa çıkma yasağı verilmesi Anayasa’nın 2. Maddesi'nde belirtilen “hukuk devletinin belirlilik ilkesine” aykırılık teşkil edecektir.
Anayasa'nın 2. maddesinde yer alan hukuk devletinin temel ilkelerinden biri olan belirlilik ilkesinin, kanuni düzenlemelerin, hem kişi hem de idare yönünden herhangi bir tereddüde ve şüpheye yer vermeyecek şekilde açık, net, anlaşılır ve uygulanabilir olması gerektiği belirtilmiş ve ayrıca kamu otoritelerinin keyfi uygulamalarına karşı koruyucu tedbirler içermesi gerektiği de kabul edilmiştir.
Tüm açıklamalarımız birlikte değerlendirildiğinde İl İdaresi Kanunu’na göre verilecek “sokağa çıkma yasağı”, hukuk devleti ilkesine aykırılık teşkil edecek bununla birlikte belirlilik ilkesine de uygun düşmeyecektir. Ayrıca Anayasa tarafından korunan temel hak ve hürriyetlerin sınırsız şekilde kısıtlanmasına da sebebiyet verebilecektir.
1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 27. Maddesi ve 72. Maddesi incelendiği takdirde, hastalara ve şüpheli vakalara yönelik ev veya hastanelerde belirli süre karantinaya alınması, seyahat eden kişilere yönelik muayene uygulanması, belirli bir mahalde bulunan salgınlara ilişkin karantina uygulanması gibi yetkiler bulunmaktadır.
Sonuç olarak gerek İl İdare Kanunu gerekse de Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda, Anayasanın 2. maddesi’nde altı çizilen “belirlilik ilkesine” uygun şekilde sokağa çıkma yasağı verilebileceği yönünde bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu bağlamda İçişleri Bakanlığı tarafından ilgili Valiliklere gönderilerek verilen Sokağa Çıkma Yasağının hukuka aykırı olduğu kanaatindeyiz.
Avukat Gökhan Sarı Hukuk Bürosu
Hukuki sorunlarınıza dair her türlü görüş, yorum ve sorularınızı sitemiz üzerinde bulunan Whatsapp iletişim butonunu kullanarak bize yöneltebilirsiniz