ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASININ HUKUKİ NİTELİĞİ NEDİR?
Çekişmeli boşanma davası, Türk Medeni Kanunu'nun 163. maddesinin 3. fıkrasında düzenlenmiş anlaşmalı boşanma davası dışında kalan her türlü boşanma nedenine dayalı olarak açılmış ve eşler arasında boşanma ve boşanmanın ferileri konusunda bir anlaşmanın bulunmadığı boşanma davalarıdır.
Çekişmeli boşanma davaları, evliliğin taraflarının boşanmanın temel unsurları olan boşanma, velayet, tazminat ve nafaka konularından en az bir tanesinde uzlaşamadıkları davalardır. Taraflar uzlaşamadıkları bu hususlara ilişkin iddia, talep ve savunmalarını aile mahkemesi huzurunda dile getirirler.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASI NASIL AÇILIR?
Boşanma davasını açabilmek için öncelikle davanın anlaşmalı boşanma davası mı, yoksa çekişmeli boşanma davası mı olacağı hususunda karar verilmesi gerekmektedir. Her iki tür boşanma davası da Aile Mahkemesi’nde açılır. Boşanmak isteyen taraflardan biri iki nüsha dava dilekçesi, varsa eklemek istediği delillere ilişkin belgeleri ve nüfus cüzdan fotokopisini ekleyerek boşanma davasını açabilir. Boşanma davasında hak kaybı yaşanmaması adına tarafların avukat tayin etmesi önem teşkil etmektedir.
Boşanma Türk Medeni Kanunu’nda öngörülmüş olup boşanmanın gerçekleşebilmesi için öncelikle birtakım genel şartların bulunması gereklidir. Bunlardan ilki taraflar arasında geçerli bir evliliğin bulunması şartıdır. İkinci olarak kanunda sayılan boşanma nedenlerinden birinin gerçekleşmiş olması gereklidir. Son şart ise boşanmaya yönelik hâkimin yani mahkemenin vermiş olduğu kararın olması gerektiği şartıdır.
Boşanma süreci, anlaşmalı boşanma davası yoluyla veya çekişmeli boşanma davası yoluyla gerçekleşebilmektedir.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASI NE KADAR SÜRER?
Çekişmeli boşanma davasının süresi, davanın niteliğine göre uzar veya kısalır. Çekişmeli boşanma davası; usulüne uygun tebligat yapılması, ön inceleme duruşması yapılması, inceleme duruşmalarının gerçekleştirilmesi ve karar duruşmasının yapılması olmak üzere pek çok aşamadan meydana gelmektedir. Ayrıca davada dinlenecek tanık sayısı, tanıkların bulundukları yerler, ilk davete icabet edip etmemeleri, başka kurumlardan istenen evrakların süresinde gelip gelmemesi ve varsa tarafların diğer araştırma işlemleri çekişmeli boşanma davasının ne kadar süreceğini belirler. Genel olarak çekişmeli boşanma davaları 1,5 yıl-3 yıl arasında karara bağlanmaktadır.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINDA YARGILAMA SÜRECİ NE ŞEKİLDEDİR, BOŞANMA DAVASI NASIL İŞLER?
Boşanmada yargılama, aşağıdaki kurallar saklı kalmak üzere Hukuk Muhakemeleri Kanununa tâbidir:
Hâkim, çekişmeli boşanma davasının dayandığı olguların varlığına vicdanen kanaat getirmedikçe, tarafların bu olgularını ispatlanmış sayamaz.
Hâkim, bu olgular hakkında gerek kendiliğinden gerek tarafların istemi üzerine taraflara yemin öneremez.
Tarafların boşanma davasının dayandığı olgulara ilişkin her türlü ikrarları hâkimi bağlamaz.
Hâkim, kanıtları serbestçe takdir eder.
Boşanma veya ayrılığın fer’î sonuçlarına ilişkin anlaşmalar, hâkim tarafından onaylanmadıkça geçerli olmaz.
Hâkim, taraflardan birinin istemi üzerine duruşmanın gizli yapılmasına karar verebilir.
Çekişmeli boşanma davasında hukuki süreç dava dilekçesinin hazırlanması ile başlar. Davanın açılması, dilekçenin tebliği, ekonomik ve sosyal durum araştırmasının yapılması ve karşılıklı olarak dilekçelerin sunulması aşamalarıyla devam eder. Dilekçeler aşamasının sona ermesi ile ön inceleme duruşması yapılır, tanıkların dinlenir ve diğer delillerin toplanır. Akabinde esasa ilişkin beyanların sunulması ile çekişmeli boşanma davasının ilk aşaması sona erer.
Bu aşamadan sonra, gerekçeli kararın tebliği, istinaf ya da temyiz merciine başvurulması aşamaları da söz konusu olabilir.
Nihayetinde kararın kesinleşmesi ve nüfus müdürlüğüne işlenmesi ile çekişmeli boşanma davasının bütün aşamaları tamamlanır.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVA DİLEKÇESİ NASIL HAZIRLANMALIDIR?
Boşanma dilekçesinin hazırlanması için çeşitli yasalarda belirlenmiş şekli kurallara uyulması gerekmektedir. Kanun koyucu, dava dilekçelerinin bazı ifadeleri içermesini zorunlu kılmıştır. Bu kurallara uyulmaması halinde dilekçe reddedilebileceği gibi, davanın açılmamış sayılmasına da karar verilebilmektedir. Ayrıca, içerik olarak hatalı veya eksik hazırlanmış bir dava dilekçesi, tarafların hak kayıplarına uğramasına da sebep olabilmektedir.
Çekişmeli boşanma davası dilekçesi, boşanma sebebi, kişinin özel durumu, kişinin talepleri, delil durumuna göre kişiye ve davaya özel olarak hazırlandığından her olaya ve her davaya uygun standart bir “çekişmeli boşanma davası dilekçesi örneği” hakkında söz etmek imkansızdır. Bunun yanında bu tür boşanma dilekçeleri, davada izlenecek stratejiye göre bazı hususları özellikle içermelidir ve kesinlikle bir aile hukuku avukatı (boşanma avukatı) tarafından hazırlanmalıdır.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINDA TARAFLARIN DURUŞMAYA KATILMASI GEREKİR Mİ?
Çekişmeli boşanma davasında, tarafların vekalet vermiş olduğu bir avukat varsa, tarafların duruşmaya katılma zorunluluğu yoktur. Fakat, anlaşmalı boşanma davasında taraflar kısa sürede boşanmak istiyorsa, her iki tarafın duruşmada hazır olması zorunludur. Hâkimin, anlaşmalı boşanma davasında, her iki tarafı da dinleyerek boşanma talebinin özgür iradeye dayalı olup olmadığını teyit etmesi gereklidir.
Çekişmeli boşanma davasında, taraflar iddialarını dilekçelerle ileri sürüp, sunmuş oldukları deliller ile bu iddialarını hâkim önünde tartışırlar. Velayet, nafaka, tazminat vb. diğer çekişmeli konularda karşılıklı bir tartışmanın yürütüldüğü çekişmeli boşanma davası, bir avukat aracılığıyla takip edildiğinde tarafların duruşmaya bizzat katılması zorunlu değildir. Çekişmeli boşanma davasında, tarafları temsilen avukatları beyanda bulunabilir veya sunulan delilleri vekaleten tartışabilir.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINDA TARAFLAR DURUŞMAYA GELMEZSE NE OLUR?
Davacı taraf, duruşmaya bizzat katılmaz ve duruşmada kendisini bir avukat ile de temsil ettirmezse, açmış olduğu çekişmeli boşanma davası müracaata bırakılır. Yani, dava 3 ay içinde yenileninceye kadar işlemden kaldırılır. Dava, öngörülen bu 3 ay içinde yenilendiği takdirde, kaldığı yerden devam edecektir. İşlemden kaldırıldıktan sonra 3 ay içinde yenilenmeyen dava açılmamış kabul edilmektedir.
Eğer davalı taraf, duruşmaya bizzat katılmazsa ve duruşmada kendisini bir avukat ile temsil ettirmezse, çekişmeli boşanma davası yokluğunda görülmeye devam edilir. Davalı, yokluğunda yapılan işlemlere itiraz hakkını kaybeder.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINDA TARAFLARDAN BİRİSİ BOŞANMAK İSTEMEZSE DAVANIN SONUCU NE OLACAKTIR?
Çekişmeli boşanma davasında genellikle her iki taraf da diğer tarafın kusurunu ispatlayarak davanın kendi lehine sonuçlanmasını sağlamaya çalışır. Fakat bazen eşlerden biri boşanmak istemeyebilir. Böyle bir durumda çekişmeli boşanma davasını açan davacı eş, karşı taraf boşanmak istemese bile davasını ispat ederek boşanma kararını alabilir. Boşanmak isteyen davacı taraf, dava dilekçesinde ileri sürmüş olduğu iddiaları ispatlamak için mahkemede tanık dinletebilir veya başkaca belge ve delili varsa bunları mahkemeye sunabilir.
Boşanmak istemeyen eş, çekişmeli boşanma davasına konu olan iddialarda hiçbir kusuru olmadığını ispatladığı takdirde boşanma davası mahkeme tarafından reddedilecektir. Yani, boşanmak istemeyen eşin kusuru kanıtlanamadığı takdirde mahkemenin boşanma kararı vermesi söz konusu değildir.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVALARI HANGİ MAHKEMEDE AÇILIR, YETKİLİ MAHKEME HANGİSİDİR?
Çekişmeli boşanma davasına bakmaya yetkili mahkeme şu şekildedir:
Davalı tarafın yerleşim yerinde bulunan aile mahkemesinde boşanma davası açılabilir.
Davacı tarafın yerleşim yeri aile mahkemesinde boşanma davası açılabilir.
Boşanmak isteyen eşlerin son 6 aydan beri ikamet ettikleri yerdeki aile mahkemesinde boşanma davası açılabilir.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINDA İLERİ SÜRÜLECEK BOŞANMA SEBEPLERİ NELERDİR?
Türk Medeni Kanunu’na göre, çekişmeli boşanma davası açma sebepleri şu şekilde sayılmıştır:
Zina
Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış
Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme
Terk
Akıl hastalığı
Evlilik birliğinin sarsılması
BOŞANMA KARARININ KADININ KİŞİSEL DURUMU AÇISINDAN SONUÇLARI NELERDİR?
Boşanma hâlinde kadın, evlenme ile kazanmış olduğu kişisel durumunu korur. Ancak, evlenmeden önceki soyadını yeniden alır. Eğer kadın evlenmeden önce dulsa hâkimden bekârlık soyadını taşımasına izin verilmesini talep edebilir.
Kadının, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceği açık bir şekilde ispat edilirse, talep üzerine hâkim, kocasının soyadını taşımasına izin verebilir.
Koca, koşulların değişmesi hâlinde bu iznin kaldırılmasını mahkemeden talep edebilir.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASI İLE BİRLİKTE YOKSULLUK NAFAKASI TALEP EDİLEBİLİNİR Mİ? BOŞANMA DAVASINDAN AYRI BİR DAVA İLE NAFAKA DAVASI AÇMAK MÜMKÜN MÜDÜR?
Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olan taraf, kusuru daha ağır olmamak şartıyla, geçimini sağlamak için diğer taraftan malî gücü oranında, süresiz olarak nafaka isteyebilir. Bu nafakaya “yoksulluk nafakası” denilmektedir. Yoksulluk nafakası tayin edilebilmesi için nafaka yükümlüsünün kusurlu olması şartı aranmamaktadır.
Çekişmeli boşanma davasıyla aynı dava dilekçesinde yoksulluk nafakası isteminde de bulunulabilir. Yine şartları mevcutsa davanın sonuçlanması beklenmeksizin mahkeme tarafından eşlerden biri lehine tedbir nafakası ödenmesine hükmedilebilir.
Çekişmeli boşanma davasından sonra açılacak nafaka davalarında, yetkili mahkeme nafaka alacaklısının yerleşim yerindeki aile mahkemesidir. Nafaka hususu ile ilgili daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASI İLE BİRLİKTE MAL PAYLAŞIMI (MALLARIN TASFİYESİ) YAPILMASI TALEP EDİLEBİLİNİR Mİ?
Boşanma hâlinde, eşlerin bağlı olduğu mal rejime ilişkin hükümlere göre mallar tasfiye edilir. Eşler herhangi bir rejim tercih etmemişse, mallar kanun gereği edinilmiş mallara katılma rejimi çerçevesinde tasfiye edilecektir.
Mal paylaşımı, tarafların evliliklerinin başlangıcına, evlilik içinde edinilen malvarlıklarının bedelinin nasıl ödendiğine göre özel hesaplama yöntemleriyle yapılmaktadır. Eşlerin %50 şeklindeki standart hakları, malvarlığının bedelinin ödenme şekline bağlı olarak değişebilmektedir.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASI İLE BİRLİKTE MÜŞTEREK ÇOCUKLARIN VELAYETLERİ TALEP EDİLEBİLİNİR Mİ?
Yargılama aşamasında mahkeme tarafından boşanma kararı verilirken, imkân bulundukça anne ve babayı dinler ve ardından çocuğun düşüncesi alıp, anne ve babanın çocuk ile olan kişisel ilişkilerini düzenler.
Velâyetin kullanılması hakkı kendisine verilmeyen eşin, müşterek çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, müşterek çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları gözetilir. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.
Mahkeme, talep hâlinde irat biçiminde ödenmesine karar verilen bu giderlerin gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.
Anne veya babanın başkasıyla evlenmesi, başka bir yere gitmesi veya ölmesi gibi yeni durumların ortaya çıkması hâlinde hâkim, re’sen veya anne ve babadan birinin talebi üzerine gerekli önlemleri alabilir. Yani velayete ilişkin şartlarda bir değişiklik olduğu durumda ebeveynlerin, velayetin değiştirilmesi yönünde bir dava açması mümkün olacaktır.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASI İLE BİRLİKTE MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT TALEP EDİLEBİLİNİR Mİ?
Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir.
Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktar tazminat talep edebilir.
Maddi ve manevi tazminat davası, çekişmeli boşanma davası ile birlikte açılmamış ise, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde ayrı bir dava şeklinde de açılabilir.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINDA EŞLERİN MİRAS HAKLARI NELERDİR?
Boşanmış olan eşler, bu sıfatla birbirlerinin yasal mirasçısı olamazlar ve boşanmadan önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakları, aksi tasarruftan anlaşılmadıkça, kaybederler.
Çekişmeli boşanma davası devam ederken, vefat eden eşin mirasçılarından birisinin davaya devam etmesi ve diğer eşin kusurunun ispatlanması hâlinde de yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASI AÇILIRKEN UZAKLAŞTIRMA TEDBİRİ TALEP EDİLEBİLİNİR Mİ?
Eşlerden birinin diğerine yönelik saldırısı, hakareti, sözlü veya yazılı tacizi gibi durumlarda, mağdur olan ve boşanma davası açan özellikle kadınlar 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesi Kanunu uyarınca diğer eşin kendine belirli bir mesafeden fazla yaklaşmamasına yönelik mahkemeden geçici hukuki koruma talep edilebileceği gibi kendisini iletişim cihazlarıyla dahi rahatsız etmemesi yönünde kanunda öngörülen çeşitli geçici hukuki koruma taleplerinde bulunabilirler. Bu husus genellikle kadınların başına gelmesine karşın münferit de olsa bu tarz saldırı, tehdit, taciz gibi durumlarla karşılaşan boşanma sürecindeki erkekler de uzaklaştırma talebinde bulunabilirler.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINDA HAKİM HANGİ GEÇİCİ ÖNLEMLERİ ALABİLİR?
Çekişmeli boşanma davası açılınca hâkim, yargılamanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve müşterek çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re’sen alır.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINA DAYANDIRILARAK AÇILACAK DAVALARDA ZAMANAŞIMI SÜRESİ NE KADARDIR?
Evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma kararının kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmesiyle birlikte zamanaşımına uğrayacaktır.
EŞLER BOŞANDIKTAN HEMEN SONRA BİR BAŞKASIYLA YENİDEN EVLENEBİLİRLER Mİ?
Çekişmeli boşanma davasında verilen kararın kesinleşmesinden sonra erkeklerin hemen yeniden evlenmesi mümkünken, kadınların bekleme süresini (iddet süresi) doldurmaları gerekmektedir. İddet süresinin kaldırılması davalarına ilişkin yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
İDDET SÜRESİ NEDİR?
Boşanan kadının yeniden evlenebilmesi için 300 günlük bekleme süresini tamamlaması gerekmektedir. Ancak bu süre, kadının hamile olmadığına dair bir raporu varsa mahkeme kararı ile kaldırılabilmektedir.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINDA KUSUR VE İSPAT ÖNEMLİ MİDİR?
Çekişmeli boşanma davasındaki en önemli husus, boşanmaya sebep olan olaylara yönelik iddia edenin, karşı tarafın kusurlu olduğunu veya en az kendisinden daha kusurlu olduğunu ispat etmesidir. Karşı tarafın kusurlu olduğunu veya davayı açanın, karşı taraftan daha az kusurlu olduğunu ispatlaması tazminat, nafaka, hatta mal paylaşımı gibi boşanmanın sonuçlarını etkilediğinden önem teşkil etmektedir. Bu doğrultuda ispata yönelik olarak, tarafların aile bireylerini, yakın arkadaş çevresini ve hatta komşularını dahi tanık olarak dinletmek mümkündür. Taraflar arasındaki yazışmalar ve darp raporu gibi belgeler de çekişmeli boşanma davasında delil olarak kullanılabilmektedir.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINDA ANLAŞMALI BOŞANMA KARARI VERİLEBİLİNİR Mİ?
Anlaşmalı boşanma, baştan beri anlaşma sağlanarak hukuki prosedürlerin takibiyle anlaşmalı boşanma davası açılarak gerçekleşebileceği gibi, çekişmeli boşanma davalarında tarafların boşanma davası süresince bahsedilen konularda uzlaşıya varmaları halinde; anlaşmalı boşanma davalarına dönmesiyle birlikte de mümkün olabilmektedir.
Çekişmeli boşanma davalarının uzun bir süreç sonunda sonlanması, tarafların hem psikolojik olarak zarara uğramalarına hem de mali olarak birtakım problemlerle karşılaşmalarına neden olmaktadır. Boşanmanın daha hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi amacıyla en az 1 yıl süren evliliğin ardından, dava öncesinde tarafların başta anlaşmaya varamadığı hususlarda dava süreci içerisinde anlaşmaya varmaları durumunda, hâkim, tarafların istemi üzerine somut olayın durum ve şartlarını değerlendirerek çekişmeli boşanma davasının anlaşmalı boşanma davası olarak devam etmesini karara bağlayabilmektedir.
Anlaşmalı boşanma davalarına ilişkin yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
SES VE VİDEO KAYITLARI ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINDA DELİL OLARAK KULLANILABİLİNİR Mİ?
Hukuka uygun elde edilmek şartıyla ses ve video kayıtlarının çekişmeli boşanma davalarında delil olarak kullanılabilmeleri mümkündür.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASININ MALİYETİ NE KADARDIR?
Davacı, dava harç ve giderlerini mahkeme veznesine peşin olarak yatırmak zorundadır. Dava harç ve giderleri yatırılmadan mahkemeye sadece boşanma dilekçesi verilmesi davanın görülmesini için yeterli değildir. Harç ve giderler davanın başında eksik yatırılmışsa hâkim davacıya harç ve giderleri tamamlaması için kesin süre verir. Verilen bu kesin sürenin sonunda dava harç ve giderleri davacı tarafından yatırılmazsa davanın açılmamış sayılmasına karar verilecektir.
Boşanma davasının maliyeti veya dava açma ücreti davada dinlenecek tanık sayısı, dava dosyasının bilirkişiye gidip gitmeyeceği, başka kurumlardan belge istenip istenmeyeceğine göre farklılık gösterir. Boşanma davası açma maliyeti ortalama olarak 700,00 TL-1000,00 TL arasındadır.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVALARINDA AVUKATLIK ÜCRETİ NE KADARDIR?
Avukatlık ücretleri, davanın görüleceği yere, tarafların çekişme durumlarına, ekonomik ve sosyal durumlarına göre değişkenlik göstermektedir. Avukatların mensubu oldukları barolar her yıl, ortalama bazı tavsiye ücretleri belirlemekte ve bu ücretleri yayınlamaktadır.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVALARINDA MAHKEME TARAFINDAN VERİLEN KARAR İSTİNAF EDİLEBİLİNİR Mİ? İSTİNAF İNCELEMESİ NE KADAR SÜRER?
Çekişmeli boşanma davalarında da tarafların verilen kararı istinaf ve temyiz etme hakkı bulunmaktadır. Hukuk mahkemelerinde, boşanmada istinaf süresi karar tebliğ edildikten sonra 2 hafta şeklinde belirlenir. Aynı şekilde istinaf ve temyize cevap verilmesi süreleri de 2 haftadır. İstinaf aşaması 1-1,5 yıl sürebilmektedir.
Avukat Gökhan Sarı Hukuk Bürosu
Hukuki sorunlarınıza dair her türlü görüş, yorum ve sorularınızı sitemiz üzerinde bulunan Whatsapp iletişim butonunu kullanarak bize yöneltebilirsiniz.